Yfirborðskenndar pælingar út frá MA ritgerð minni í mannfræði: https://skemman.is/handle/1946/11249

List hefur fylgt manninum frá örófi alda, en þrátt fyrir langa sögu er hún eitt mest umdeilda fyrirbæri í samtímanum. Í samfélaginu virðist vera skýr klofningur milli þeirra sem dásama listina og þeirra sem sjá hana sem tilgangslausa eða jafnvel rugl. Hvers vegna veldur list svona sterkum viðbrögðum, og hvernig getur það verið að það sem einn telur vera stórkostlega sköpun, telur annar vera hreint rusl?

Ólíkar sýnir á listina

List er oft kölluð spegill samfélagsins, en sá spegill endurspeglar ekki sömu mynd fyrir alla. Sumir líta á list sem grundvallarþátt í menningarþróun, skapandi tjáningu og leið til að takast á við djúpstæðar tilfinningar eða samfélagsleg álitamál. Fyrir aðra er hún nánast óskiljanleg, oft flókin, eða virðist jafnvel vera búin til af fáum fyrir fáa. Þessi klofningur birtist í umræðum um listamannalaun, opinbera styrki og sýningar – af hverju ætti list að fá svo mikla athygli og fjármuni?

Hvað er þá list?

Það er engin einföld eða einhlít skilgreining á því hvað list er, en síðustu áratugi hafa listamenn brotið niður margar af þeim hugmyndum sem áður voru við lýði. Áður var list bundin við ákveðin form og hugmyndir um fegurð eða verkfræði. Nú er hún oft frjálsari, storkar hefðbundnum hugmyndum og spyr áleitinna spurninga. Sum verk eru til dæmis hrein tilraun til að ögra áhorfendum eða vekja þá til umhugsunar. Það er ekki alltaf auðvelt að „skilja“ listina og það er ef til vill einn af helstu þáttum sem ýtir undir klofning í viðhorfum til hennar.

Menning, menntun og skynjun

Skynjun á list er oft háð félagslegum, menningarlegum og menntunarlegum þáttum. Þeir sem hafa fengið þjálfun eða menntun í listum hafa oft aðra sýn á verk sem þeir sem hafa aldrei stundað slíkt nám. Þekking á listasögu, táknfræði og hugmyndum listarinnar skapar ákveðinn skilning á því hvað listamaðurinn er að reyna að koma á framfæri. Fyrir marga er list dásamleg, en fyrir aðra getur hún virst óaðgengileg eða óskiljanleg vegna þess að hún virðist ekki fylgja neinum fastmótuðum reglum.

Af hverju skipta þessar skoðanir máli?

Það sem gerir þetta að mikilvægu umræðuefni er sú staðreynd að list hefur bein áhrif á menningu og samfélag. Hún mótar hvernig við hugsum, hvaða spurningar við spurjum, og hvernig við upplifum heiminn. Klofningur í viðhorfum til listar getur bent til dýpri menningartengdra ágreininga, þar sem listin, eins og svo oft áður, þjónar sem spegill á samfélagið. Að skilja hvers vegna sumir dýrka list á meðan aðrir hafna henni getur gefið innsýn í það hvernig við skynjum fegurð, sköpun og merkingu í okkar eigin lífi.